تحلیل SWOT جزو آن دسته از کارهای ضروری است که بعید می‌دانم کسب و کاری سراغش نرود و به جایگاهی برسد که واقعاً لیاقتش را دارد.
مطمئنم وقتی کاملاً با آنالیز و تحلیل سوات (SWOT) آشنا بشوید، خیلی از سردرگمی‌هایتان کم خواهد شد. تازه به کمک این آنالیز، حسابی می‌توانید اطلاعات مهم بدست بیاورید و کسب و کارتان را در هر نقطه‌ای، وارد بهترین مسیر کنید.
در این مقاله قرار است به‌طور کامل دربارۀ روش تجزیه و تحلیل SWOT صحبت کنم و رویِ جدول مخصوص خودش، بخش‌هایش را توضیح بدهم. اگر کامل این مقاله را بخوانید، می‌توانید مطمئن باشید که به درک مناسبی از تحلیل SWOT رسیده‌اید.
چرا SWOT، مگه بقیه حروف دِل ندارند؟
آنالیز سوات، از 4 حرف انگلیسی تشکیل شده؛ یعنی خودش به تنهایی معنی که به درد کسب و کار بخورد ندارد و فقط ترکیبی از حروف است.
S حرف اول است که به‌جای Strengths (نقاط قوت)، W به‌جای Weaknesses (نقاط ضعف)، O به‌جای Opportunities (فرصت‌ها) و T هم که حرف آخر است، به‌جای Threats (تهدیدها) آورده شده‌اند. حالا وقتی این 4 تا حرف را پشت هم بگذارید، می‌شود SWOT!
فکر کنم الان که معنی این حروف را متوجه شدید، یک چیزهایی از این تحلیل درک کرده باشید. تا اینجا مطمئنم اکثر شماها از SWOT این تصور را دارید که:
- می‌توانیم نقاط قوت کسب و کارمان را پیدا کنیم؛ 🟢
- نقاط ضعفی که در بیزینس داریم را شناسایی کنیم؛ 🔴
- اگر فرصتی وجود دارد، پیدایش کنیم؛ 🔵
- و حواسمان حسابی به تهدیدها باشد. 🟠
حالا بریم دقیق‌تر ببینیم این سوات چی هست و چه کاربردی در کسب و کارمان دارد.
تحلیل SWOT یا SWOT Analysis چیست؟
تا اینجا متوجه شدید که اصلاً واژه سوات چه معنی دارد و چرا چهار حرف S، W، O و T در کنار هم آمده‌اند. حالا باید یکم دقیق‌تر به این آنالیز سوات نگاه کنیم.
تمام کسب و کارهای کوچک و بزرگ دنیا، دو بخش اساسی دارند: بخش داخلی و بخش خارجی.
در هر کدام از این بخش‌ها، قطعاً یکسری عوامل هستند که روی کسب و کار شما تاثیر می‌گذارند و شما باید بتوانید خوب شناسایی و تحلیل‌شان کنید. بنابراین تمام اتفاقاتی که در دو بخش داخلی و رخ می‌دهد، داخلِ دو گروه عوامل درونی (داخلی) و عوامل بیرونی (خارجی) قرار می‌گیرند.
این دو تا گروه خیلی خوب یادتان باشد.
حالا اگر بخواهیم از یک زاویۀ دیگر به قضیه نگاه کنیم، خُب متوجه می‌شویم که بجز عوامل داخلِ کسب و کارمان و خارج از آن، می‌توانیم دو گروه مضر و مفید داشته باشیم؛ یعنی یکسری عوامل جنبۀ مثبت دارند و یکسری هم جنبۀ منفی.
پس شد اینطوری:
خُب ما 4 تا عنصر اصلی داشتیم؛ نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها.
حالا همزمان با اینکه دربارۀ این 4 تا صحبت می‌کنم، باهم باید این تصویر بالا را کامل کنیم.
قبلش اینو بگم که بچه‌ها، ما یک {تحلیل SWOT} داریم که یعنی بررسی 4 تا عنصر نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها. حالا وقتی ایناهارو بیایم بنویسیم روی یک ماتریس، بهش میگیم {ماتریس SWOT} که تصویرشو بالا می‌بینین.
نقاط قوت (Strengths) در آنالیز سوات
وقتی می‌گویم نقاط قوت کسب و کارتان را باید پیدا کنید، یعنی اینکه بگردید دنبال هر چیزی که شما را از رقبا متمایز می‌کند. فکر نکنید الان باید بنشینید ویژگی‌های کسب و کارتان را بگویید ها!
شاید کسب و کار شما مثلاً مدیریت کامنت‌ها یک ویژگی مثبتش باشد ولی اگر بقیه رقبا هم خیلی خوب این کار را انجام می‌دهند که دیگر اسمش نقاط قوت نیست.
مزیت رقابتی اینجا خیلی کمکتان می‌کند. هر مزیت رقابتی که شما داشته باشید، خودش یک نقطه قوت است. مثلاً اگر شما پشتیبانی بهتری نسبت به رقبایتان دارید، یعنی یکی از نقاط قوت کسب و کار شما، پشتیبانی بهتر آن است. خلاصه که بگردید دنبالِ هر ویژگی که رقبای شما آن را ندارند. در هر زمینه‌ای هم می‌تواند باشد؛ فروش، منابع انسانی یا هر چیز دیگری.
قطعه پازل نقطه قوت‌ها
خُب حالا به نظر شما، این نقاط قوت کجای ماتریس SWOT ما هستند؟
ویژگی متمایز کننده بودند که دیگران نداشتند؛ پس بین مضر و مفید، جایش داخلِ گروه مفید است. از طرفی مربوط به عناصر بیزینس ما مثل محصول، خدمات، مدیریت و منابع انسانی‌مان است؛ پس یعنی جزو عوامل داخلی است:
نقاط ضعف (Weaknesses) در تحلیل SWOT
بعد از اینکه نقاط قوت کسب و کارمان را شناسایی کردیم، باید برویم دقیقاً در نقطۀ مقابل این قضیه؛ یعنی نقاط ضعف.
در این قسمت، باید هر چیزی که احساس می‌کنید یا داده‌ها و اطلاعات نشان می‌دهند در آن‌ها ضعیف هستید را پیدا کنید. متاسفانه خیلی از کسب و کارهای کوچک، وقتی به این مرحله می‌رسند بخاطر غرور، نپذیرفتن واقعیت یا اصلاً هر چیزی که اسمش را می‌گذارید، توجه زیادی به آن نمی‌کنند.
واقعاً باید بنشینید صادقانه تمام نظرات، داده‌ها و اطلاعاتی که دارید را بگذارید رویِ میز و شروع کنید به پیدا کردن نقاط ضعف کسب و کارتان. اینجا هم در هر زمینه‌ای می‌توانید دنبالش بروید؛ حالا استراتژی فروش، تبلیغات، منابع انسانی یا هر چیز دیگری.
پیشنهاد می‌کنم حتماً نظرات مشتریان را بررسی کنید و تک‌تک آن‌ها را ببرید زیرِ ذره‌بین تا بهتر بتوانید نقاط ضعفی که کسب و کارتان دارد را شناسایی کنید.
قطعه پازل نقطه ضعف‌ها
خُب حالا برای نقاط ضعف، بگید ببینم که فکر می‌کنید کجای ماتریس SWOT هستند؟
صحبت سَرِ ضعف داشتن بود؛ پس یعنی بین گروه مضر و مفید، قرارش می‌دهیم داخلِ گروه مضر. از یک زاویه دید دیگر، هیچ ربطی به محیط و اتفاقات خارج از کسب و کار ما نداشتند و کاملاً به کسب و کار خودمان ربط دارد؛ پس باید ببریمش داخلِ عوامل داخلی:
فرصت‌ها (Opportunities) در ماتریس SWOT
اکثر آدم‌ها، چه در زندگی و چه در کسب و کار، فرصت‌هایی برایشان پیش می‌آید که گاهی اوقات خیلی ساده از کنارشان عبور می‌کنند و اهمیت زیادی هم به آن‌ها نمی‌دهند.
ولی دنیا و موفقیت برای کسانی است که وقتی یک فرصتی برایشان پیش می‌آید، از دستش ندهند و به بهترین شکل ممکن، از آن استفاده کنند. در کسب و کارها هم دقیقاً همینطوری است. یعنی در بازار و بیزینس، گاهی برایتان یکسری فرصت‌ها و موقعیت‌های خوب پیش می‌آید که می‌توانید حسابی به سود خودتان تمامش کنید.
خیلی از این فرصت‌ها، باعث افزایش فروش محصولات و خدمات شما می‌شوند. کسب و کارهای کمی نیستند که با یک فرصت، به جایگاهی رسیده‌اند که باید برایش سال‌ها تلاش می‌کردند.
بگذارید یک مثال بزنم . . .
فرض کنید شما صاحب یک فروشگاه اینترنتی هستید و دو هفته دیگر، عید نوروز است. شما یا می‌توانید کلاً بیخیال این جشنواره بشوید، یا می‌توانید برایش برنامه‌ریزی کنید تا با استفاده از تکنیک‌هایی مثل روش‌های جایگزین تخفیف، مشتریان را با روش‌های بازاریابی اینترنتی، ترغیب کنید که از شما خریداری کنند.
خیلی وقت‌ها هم بحثِ اصلاً یک چیز دیگری است. مثلاً وقتی شما تولید کنندۀ یک کالا باشید که بخاطر سیاست‌های فلان کشور، امکان صادرات به آن کشور را ندارید، اگر یک روزی سیاست کشور X تغییر کرد، این برای شما یک فرصت است که محصولاتتان را با برنامه‌ریزی، صادر کنید.
قطعه پازل فرصت‌ها
خُب بریم ببینیم که این فرصت‌ها، کجای ماتریس SWOT هستند.
اول از همه، ما اسمش را گذاشته‌ایم فرصت که برایمان می‌تواند سودآورد و مفید باشد. یعنی مثلاً باعث افزایش فروش اینترنتی یا برندینگ بهتر کسب و کارمان شود؛ پس جایش، در گروه مثبت‌ها است. از یک لحاظ دیگر، مربوط به اتفاقات داخلی کسب و کارمان نیست، مثلاً اگر یک مناسب وجود دارد یا تحریم‌ها لغو بشوند، تمام اتفاقات خارج از کسب و کار ما رخ داده‌اند؛ بنابراین جزو عوامل خارجی است:
تهدیدها (Threats) در تحلیل SWOT
و آخرین عنصر از تحلیل SWOT، مربوط به تهدیدهاست. منظورم از تهدیدها، هر چیزی است که احساس کنید ممکن است یکسری تغییراتی در کسب و کارتان یا مسیری که دارید، ایجاد کنند.
مثلاً فیلتر شدن سایت‌ها، تحریم، تغییر سیاست کشورها، تغییرات سبک زندگی مردم، مسائل مالی و هر چیزی که احساس کنید می‌توانند به راحتی به هر بخشی از کسب و کار شما صدمه وارد کنند، جزو تهدیدهای کسب و کارتان هستند.
قطعه پازل تهدیدها
تهدیدها، هم می‌توانند بخاطر عوامل درونی باشند و هم عوامل بیرونی. مثلاً هر نقطه ضعف شما، می‌تواند یک نوع تهدید هم باشد. امّا به‌طور اصولی، معمولاً نقطه ضعف‌ها تهدیدهای داخلی هستند و مواردی که در این قسمت مشخص می‌کنیم، عوامل بیرونی از جنسِ تهدید.
از اسمش و توضیحاتی هم که دادم، کاملاً مشخص است که تهدیدها، جزو گروه منفی هستند؛ پس شد گروه منفی و عوامل خارجی:
خلاصه اینکه . . .
شما الان کاملاً متوجه شدید که تحلیل SWOT چیست و چطور می‌توانید از آن برای کسب و کارتان استفاده کنید. سعی کنید اول حسابی دربارۀ هر کدام از بخش‌های آنالیز SWOT فکر کنید و بعد روی ماتریس SWOT قرارشان بدهید.
اگر هنوز سوالی برایتان باقی مانده، حتماً در بخش دیدگاه‌ها بنویسید. 